Bez lekarski, bez apteczny, bez
biały, holunder, hyczka, kyćka, bzowina.
Krzew dochodzący do kilku metrów
wysokości. Kwiaty drobne, kremowobiałe. osadzone na długich szypułkach, zebrane
w kwiatostany o wyglądzie parasoli. Kora szara, pokryta licznymi brodawkami; po
przełamaniu gałęzi widoczny jest wewnątrz gąbczasty, śnieżnobiały rdzeń. Owocem
są fioletowoczarne jagody o słodkim, mdłym smaku. Zapach rośliny jest bardzo
silny.
Bez czarny rośnie dziko w
zaroślach, na skrajach lasów i na rumowiskach. Rozsiewają go przede wszystkim
ptaki, które żywią się owocami, ale przeważnie nie trawią nasion. Ze względu na
duże wartości lecznicze i ozdobne bywa sadzony (za pomocą odkładów lub
sadzonek) w ogrodach.: Nasiona otrzymuje się przez zgniecenie jagód i
wypłukanie na sicie.
Kwitnie w drugiej połowie maja do
pierwszych dni czerwca i w tym właśnie okresie zbiera się kwiaty, najlepiej
wczesnym rankiem, zaraz po ich rozwinięciu się. Zrywamy całe parasole i
układamy do koszyków, uważając by ich nie pognieść, bo łatwo czernieją.
Następnie kwiatostany nawlekamy na sznurek lub drut i wieszamy w miejscach
cienistych, przewiewnych, lecz nie nagrzanych słońcem. Po kilku dniach kwiaty
można dosuszać w miejscach słonecznych lub ocienionych, albo też w podwyższonej
temperaturze.
Po osuszeniu oderwać i odrzucić
szypułki. Przesiane kwiaty przechowywać w szczelnie zamkniętych pudelkach.
Owoce bzu zbieramy, gdy są
dojrzale, barwy fioletowoczarnej. ścinając całe baldachy („grona"). Owoce
— po odrzuceniu zielonych, niedojrzałych — suszymy w piecu, uważając, aby się
nie przypaliły. Po oderwaniu szypułek owoce pakuje się do skrzyń lub worków.
Właściwości lecznicze
Rzymianie w
czasach Pliniusza Starszego używali bzu czarnego nie tylko w celach leczniczych,
ale i do farbowania włosów. Do dziś jest on ulubioną rośliną w medycynie
ludowej wielu krajów. We Francji składnik popularnej ..herbaty zdrowia”. Surowcem
są kwiaty i owoce.
Skład chemiczny i działanie. W kwiatach występują: rutyna, cholina,
kwasy organiczne, olejek lotny, garbniki, związki fenolowe, sole mineralne
oraz związek działający napotnie.
W owocach —
antocyjany, kwasy organiczne, karotenoidy, garbniki, witaminy z grupy B,
witamina C. Kwiaty i owoce działają napotnie i moczopędnie, a owoce również i
przeczyszczająco.
Zastosowanie. Szczególnie polecany lek roślinny w tzw.
chorobach przeziębieniowych z powodu napotnego, a tym samym —
przeciwgorączkowego działania kwiatów i owoców (grypa, zapalenie gardła i
migdałków — angina). Dzięki działaniu również moczopędnemu zalecany jest w chorobach
nerek (u dzieci i osób starszych), a także w dolegliwościach newralgicznych i
reumatycznych.
Owoce
(używane w postaci powideł) są bardzo dobrym lekiem przeciwbiegunkowym,
szczególnie ważnym jako środek regulujący przemianę materii i dlatego zalecany
osobom prowadzącym siedzący tryb życia — w stosowaniu codziennym lub jako tzw.
kuracja wiosenna.
Zewnętrznie
napar w postaci okładów i przemywań stosowany jest na wypryski skórne, w
zapaleniu skóry, na oparzenia oraz w zapaleniu spojówek, a także do płukania
jamy ustnej i gardła.
Napar z kwiatów. Łyżkę kwiatów zalać szklanką wrzącej wody.
Trzymać pod przykryciem 15 minut i odcedzić. Pić 3—4 razy dziennie po szklance
naparu (napotny i moczopędny).
Napar z dodatkiem kwiatu lipowego. Łyżkę kwiatów bzu czarnego i łyżkę kwiatu
lipowego zalać szklanką wrzątku. Trzymać pod przykryciem 15 minut, odcedzić
(napotny). Pić po pół szklanki naparu co 2 godziny.
Zagęszczony odwar z owoców. 4 łyżki owoców gotować przez 15 minut w
szklance wody. Po przecedzeniu pić 1—2 razy dziennie w przypadku bólów
newralgicznych, migreny itp.
Powidła. Owoce gotować z miodem lub z cukrem. Łyżkę
powideł rozpuścić w szklance ciepłej wody. Pić codziennie w okresie nasilenia
objawów złej przemiany materii lub w biegunkach.
Inhalacje. Przygotować napar z kwiatów — wdychiwać
gorącą parę (przy przewlekłych katarach).
Napój. Kwiaty z 5 dużych kwiatostanów, 1/2 kg
cukru i jedną pokrojoną cytrynę zalać 5 l wody, szczelnie zakryć i pozostawić
na 8 dni, następnie przecedzić (do szybkiego użycia).
Kuracja wiosenna. Codziennie — w okresie 1 do 4 tygodni — pić
szklankę „słabej herbaty" z liści bzu.
Z owoców bzu
czarnego można przyrządzać przetwory, jak konfitury (z dodatkiem malin i
czarnej jagody uchodzą we Francji za najzdrowsze), powidła, soki i kompoty (uwaga! przetwory alkoholowe na owocach bzu
są trujące!). Natomiast świeże kwiaty zapieka się w cieście na placki, a
suszone dobre są jako „herbata".
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz